Iha loron ikus fulan Novembro 2010, Peace Dividend Trust (PDT), realisa ona enkontru entre sosa nain husi Atambua, Indonesia no fa’an nain Timor-Leste husi distritu Bobonaro no Oecusse iha fronteira Batugade. Kontiudu husi enkontru ne’ebe hala’o, hamosu perguntas balun hanesan; saida mak akontese depois de enkonru ne’e? iha mudansa ruma ou lae?
Enkontru ne’ebe halao nudar fase permeiro no hanesan dalan ne’ebe mak kria husi Peace Dividend Trust, atu hafasil fa’an nain sira bele kuinese sosa nain potensial iha Indonesia ho objektivu katak iha futuru sei dudu ou hasa’e numeru exportasaun.
Progresu saida, mak ba dadaun ne’e hamosu husi enkontru ne’e?
Iha loron hirak liu ba ekipa Ligasaun hala’o intervista ho fa’an nain lokal balun husi distritu Bobonaro, ne’ebe mak uluk partisipa mos iha enkontru Batugade, Sr. Fransisco Loe. Senhor ne’e nain ba kompania Devidil ho numero telfone +670-726.9293, kompania ne’ebe mak sosa produktu lokal hanesan forekeli, forai, batar no seluk tan.
Iha intervista ne’ebe hala’o. Sr. Fransisco hato’o progresu ne’ebe sira senti hanesan tuir mai ne’e:
Agora dadaun hau iha ona ligasaun deretamente ho Sr. Julius Minure kompania nain ba “Loja Gaja Mada” iha Atambua, ne’ebe mak ami hasoru malu wainhira atende enkontru iha Batugade”. Depois de enkontru ne’ebe ita boot sira hala’o, hau rasik ba Atambua no koalia deretamente ho Sr. Julius nune’e hau bele fa’an sasan ne’ebe hau sosa iha ami nia distritu ba loja ne’e. Ba dadaun ne’e hau iha ona kontratu ho hau nia badaen balu ne’ebe hari’i hau nia armagen, objektivu husi hari’i armagen ne’e atu tau sasan ne’ebe mak tuir hau nia planu, hau sei sosa iha fulan Maio no Junho tinan ida ne’e no hau sei exporta ba Atambua, Indonesia”
Ida ne’e mudansa signifikativu, ne’ebe mak sai esperansa boot Peace Dividend Trust ba enkontru ne’ebe mak realisa ona. Iha informasaun seluk ne’ebe mensiona mos husi Sr. Fransisco katak, kompania ne’e mos iha ona hanoin atu fa’an pupuk ba agrikultur sira iha distritu ne’ebe refere, ho hanoin ou rasaun rua, permeiro mak kompania Gaja Mada iha ona stok/arangamentu ba pupuk ne’ebe mak sira bele sosa wainhira lori produktu lokal ba fa’an iha Atambua, nomos aproveita tula kedas iha kameuneta/trek ne’ebe sira sei aluga hodi exporta sasan ba. Segundu mak ho negosio fa’an pupuk, sira fiar ema barak mak sei sosa tamba tuir sira nia hare’e kuase 80% populasaun Bobonaro mak agrikultur nanis, no sira mos hare’e ona katak distritu Bobonaro, spesifiku liu area Maliana, nudar distritu ne’ebe mak iha potensi bo’ot ba hala’o aktividades agrikultur, hanesan produs modo matak no produktu ai-han seluk. Ida ne’e sei sai oportunidade ba negosio ne’ebe refere bele hetan rendementu no bele habelar a’an.
Iha parte seluk, liu husi intervista hanesan ho negosio nain seluk iha distritu Bobonaro, Sr. Mateus Guterres, ne’ebe mak nain ba kompania Comiko Maliana Diak, ho numero telfone +670-745.3946, hato’o nia progresu hanesan tuir mai ne’e:
Hau sei hala’o nafatin hau nia negosio ho Comiko Timor Diak iha Dili, ne’ebe mak destinasaun sasan ne’ebe ami sosa haruka dunik ba Toko Gajah Mada, Atambua. Agora dadaun hau ba ona iha area balun iha Bobonaro, Suai, Balibo atu koalia ba agrikultur sira ne’ebe mak fa’an batar, forekeli, kami’i no nu maran iha neba, atu nune’e to’o tempu sira nia produktu prontu atu fa’an bele kontaktu hau deretamente no hau nia kareta mak sei ba tula iha sira nia fatin”
Husi komentariu ne’ebe hato’ husi negosiante rua ne’e, signifika katak enkontru ne’e influensia duni ba kompetisaun entre sira wainhira atu sosa produktu lokal iha area ne’eba. Ho kompetisaun ne’ebe mosu sei fo’o lukru ba agrikultur kiik sira ne’ebe mak iha areas rural hanesan presu ba produktu no transportasaun ne’ebe mak sai problema boot ba sira wainhira hakarak fa’an sira nia produktu ba merkado iha kapital distritu.
Maski iha progresu barak ne’ebe mak resulta husi negosio nain sira, sei iha nafatin obstaklu ne’ebe mak hasoru husi sira. Obstaklu sira ne’e, hanesan temi husi Sr. Mateus tuir mai ne’e :
Ita nia Governo tengki kontrola parte fronteira tamba sei iha nafatin sosa nain illegal sira ne’ebe mak tama mai husi fronteira no lao ba sosa produktu lokal iha aldeia-aldeia, hau rasik hato’o ona informasaun ne’e ba iha MAF (Ministerio Agricultura no Floretas) no hau mos halo ona keisa ba Polisia perbatasan/fronteira (UPF) sira, maibe sira rasik dehan ate agora sira seidauk hetan no kaer sosa nain illegal sira ne’e”
Ida ne’e mak sei sai serbisu uma nian/PR bo’ot ida ba ita nia auturiadade nasional sira atu hametin tan serbisu seguransa iha fronteira. Iha parte seluk obstaklu ne’ebe mak tengki toma atensaun mos husi Governo mak infrastuktura, hanesan dalan ne’ebe ho kondisaun a’at. Ida ne’e mak dalabarak halo defisil negosio nain sira ba sosa produktu agrikultur sira iha areas rural.
Ikus liu mak la haluha Peace Dividend Trust mos hakarak hato’o obrigado wain ba ekipa Ligasaun distritu Bobonaro; Sra. Domingas dos Santos, Joao Sequeira no Domingos Savio. ne’ebe durante ne’e halao servisu Ligasaun iha distritu ne’eba, no projektu serbisu Ligasaun ne’e rasik taka ona iha fulan kotuk. Liu husi sira nia servisu maka’as tebes, mak realisa dunik enkontru nebe’e halao iha fronteira, Batugade.
[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=5G9rw1mJTCY[/youtube]
Tags : Agribusiness bobonaro matchmaking
More from this author -
Latest News -
Enkontru entre negosio nain sira iha fronteira-Batugade.
bobonaro maliana
Atu Suporta Feto iha Area Negosio, Misaun UN Hala’o Workshop.
UNMIT
